Τα Δώδεκα επίπεδα Νοημοσύνης

Για πολλά χρόνια υπήρχε στην ανθρωπότητα η αντίληψη ότι η νοημοσύνη ενός ανθρώπου σχετιζόταν μόνο με το λογικό – νοητικό επίπεδο, και πως όποιος άνθρωπος είχε υψηλό IQ είχε ό,τι χρειαζόταν για να είναι αποτελεσματικός και λειτουργικός σε κάθε επίπεδο της ζωής.  Στη συνέχεια, και καθώς η επιστήμη της ψυχολογίας εξελισσόταν, αρχίσαμε να αντιλαμβανόμαστε ότι υπάρχουν και άλλα  επίπεδα νοημοσύνης που συμμετέχουν στην ανθρώπινη ζωή. Αρχίσαμε να μιλάμε για συναισθηματική νοημοσύνη, και σιγά σιγά εντάξαμε και άλλα επίπεδα νοημοσύνης. Σύμφωνα με το σύστημα αυτογνωσίας Full Spectrum, υπάρχουν και 12 είδη νοημοσύνης, αν και θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε και άλλα.

 

Η τέχνη ή όπως συνηθίζουμε να λέμε, το άθλημα της ζωής, απαιτεί συγκεκριμένες δεξιότητες:

 

1. Αισθητηριακή Νοημοσύνη – Sensory Intelligence: Είναι ίσως η πιο σημαντική νοημοσύνη μας, που αποτελείται από πολλές επί μέρους, χάρη στην οποία έχουμε τη δυνατότητα να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο στον οποίο ζούμε.

 

• Οπτική – Περιβαλλοντική νοημοσύνη – Optical Intelligence: Αποτελεί τη βάση της ικανότητας του ανθρώπου να αναγνωρίζει, να διαχωρίζει και να κατατάσσει στο φυσικό του περιβάλλον κάθε φαινόμενο του ζωικού, φυτικού, ορυκτού βασιλείου και της φύσης (π.χ. σύννεφα). Αποτέλεσε βασική νοημοσύνη για την επιβίωση και εξέλιξη του είδους μας (κυνηγοί, τροφοσυλλέκτες,  γεωργοί) και αποτελεί βασικό επίπεδο νοημοσύνης για κάθε ζωολόγο, βοτανολόγο ή βοτανοθεραπευτή, γεωλόγο, γεωργό, φυσιοδίφη, μάγειρα κ.τ.λ. και κάθε επιστήμονα που περιέχει στον κλάδο του τη μελέτη των παραπάνω βασιλείων. Είναι θέμα ερμηνείας η συγκεκριμένη νοημοσύνη να διευρυνθεί και να συμπεριλάβει και τεχνητά ή τεχνικά αντικείμενα και φαινόμενα.

 

• Χρωματική νοημοσύνη – Color Intelligence: Η χρωματική νοημοσύνη αποτελεί τμήμα της οπτικής και ασχολείται αποκλειστικά με την ικανότητά μας να αντιλαμβανόμαστε τις διάφορες αποχρώσεις και την επίδρασή τους στον άνθρωπο. Αποτελεί βασική ικανότητα για επαγγελματίες που ασχολούνται με τις γραφικές τέχνες, φωτογράφους, ζωγράφους, επαγγελματίες της μόδας κ.τ.λ.

 

• Μουσική – Ηχητική Νοημοσύνη – Audio Intelligence: Υλικός φορέας της στο κεντρικό νευρικό μας σύστημα είναι το δεξί εγκεφαλικό μας ημισφαίριο. Μας δίνει την ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε τη συχνότητα του ήχου, το ρυθμό επανάληψής του, τις διαφορετικές χροιές ήχων, την ποιότητα μιας μελωδίας, την ικανότητα σύνθεσης ή εκτέλεσης μουσικής ή της έκφρασης μέσω αυτής. Ζωτική νοημοσύνη για κάθε μουσικό, τραγουδιστή, συνθέτη και ακροατή.   

 

• Γευστική νοημοσύνη – Taste Intelligence: Η Γευστική νοημοσύνη αφορά στην ικανότητά μας να αντιλαμβανόμαστε τις διάφορες γεύσεις και τις επί μέρους ποιότητές τους. Οι γευσιγνώστες, οι δοκιμαστές κρασιών καθώς επίσης και οι σεφ έχουν συνήθως υψηλή γευστική νοημοσύνη.
• Οσφρητική νοημοσύνη – Smell Intelligence: Είναι η αντίστοιχη με τη γευστική νοημοσύνη ικανότητά μας να αντιλαμβανόμαστε με ευκρίνεια τις οσφρητικές ποιότητες και πληροφορίες τους κόσμου μας. Οι αρωματοποιοί π.χ. έχουν υψηλή γευστική νοημοσύνη, καθώς επίσης οι γευσιγνώστες και όλοι της προηγούμενης νοημοσύνης.

2. Λογική – Μαθηματική Νοημοσύνη – Logical Intelligence: Αποτελεί τη βάση κάθε λογισμού και κάθε επαγωγικής ή παραγωγικής σκέψης. Όλες οι επιστήμες όπως π.χ. τα μαθηματικά και η φυσική βασίζονται σε αυτή τη νοημοσύνη. Κάθε άνθρωπος που προσπαθεί να λύσει ένα πρόβλημα χρησιμοποιεί συνήθως αυτή τη νοημοσύνη. Κάθε χρήση αριθμού βασίζεται σε αυτήν επίσης. Τα περισσότερα εκπαιδευτικά συστήματα των χωρών του δυτικού πολιτισμού προσπαθούν να αναπτύξουν στα παιδιά τη συγκεκριμένη νοημοσύνη.
3. Συναισθηματική νοημοσύνη – Emotional Intelligence: Η συναισθηματική νοημοσύνη έχει ως υλική έδρα του κεντρικού νευρικού συστήματος τον μετωπιαίο λοβό και τον νεοφλοιό, και αφορά στην ικανότητά μας να αντιλαμβανόμαστε τις συναισθηματικές διαθέσεις των άλλων ανθρώπων, μέσα από τις εκφράσεις του προσώπου, τη στάση ή τις κινήσεις του σώματος και τις συμπεριφορές τους. Είναι βασική νοημοσύνη για τους ψυχοθεραπευτές, τους εκπαιδευτικούς, τους πωλητές, και κάθε άνθρωπο που ενδιαφέρεται να έχει λειτουργικές επαφές με τους συνανθρώπους του.
4. Αυτογνωσιακή ή Προσωπική Νοημοσύνη – Personal Intelligence: Η αυτογνωσιακή νοημοσύνη προσφέρει στον καθένα μας επίπεδα ικανότητας αναγνώρισης και κατανόησης της προσωπικότητάς του και επαφής με τις ανάγκες του. Αποτελεί βασικό εργαλείο για την πορεία της εσωτερικής μας ανακάλυψης και αλλαγής. Δεν θα πρέπει να συγχέεται με την αυτεπιγνωσιακή μας νοημοσύνη, την οποία θα δούμε λίγο πιο κάτω. Αποτελεί το πρώτο επίπεδο του σχετίζεσθαι, καθώς τα τρία βασικά επίπεδα σχέσεις είναι: Η σχέση μου με τον εαυτό μου, η σχέση μου με άλλους κοντά μου, η σχέση μου με όλο τον κόσμο

 

5. Σχεσιακή Νοημοσύνη – Relationship Intelligence: Η σχεσιακή νοημοσύνη είναι μία εξαιρετικά πολύπλοκη ικανότητα που αποτελεί τη συνύπαρξη πολλών δεξιοτήτων. Η ενσυναίσθηση είναι μία από αυτές. Σκοπός της σχεσιακής νοημοσύνης είναι η δημιουργία της όλο και υψηλότερης ικανότητας να δημιουργούμε και να διαχειριζόμαστε με αποτελεσματικό τρόπο τις κοντινές μας σχέσεις. Βασίζεται στην αυτογνωσιακή, στη νοητική και συναισθηματική μας νοημοσύνη, στην ικανότητά μας να σεβόμαστε το δικαίωμα της διαφορετικότητας καθενός και απαιτεί ιδιαίτερες ικανότητες αναγνώρισης του εαυτού μας και των άλλων. Αποτελεί μία από τις σημαντικότερες ικανότητές μας και από τις δυσκολότερες να επιτευχθεί στα διάφορα επίπεδά της. Το γεγονός της ύπαρξης πολλών προβλημάτων στις ανθρώπινες σχέσεις αντανακλά το ποσό εργασίας που ακόμη χρειαζόμαστε να κάνουμε.

 

• Ενσυναίσθηση (empathy): Η συναισθηματική δεξιότητα που μας κάνει να μπορούμε να «μπαίνουμε στα παπούτσια» των άλλων, να τους νιώθουμε συναισθηματικά, να συμπάσχουμε μαζί τους, να κατανοούμε τις ανάγκες, τις επιθυμίες και τα όνειρά τους. Η ανάπτυξη της ευφυίας αυτής είναι απαραίτητη για την ύπαρξη λειτουργικών σχέσεων, και για συναισθηματική ισορροπία των ανθρώπων.

 

6. Διαπροσωπική ή κοινωνική Νοημοσύνη – Social Intelligence: Η διαπροσωπική νοημοσύνη είναι η ικανότητα που περιλαμβάνει ένα σύνολο δεξιοτήτων αντίληψης, αξιολόγησης, και επιλογής συμπεριφοράς που οδηγεί στην δημιουργία καλών κοινωνικών επαφών, επικοινωνιών και σχέσεων. Περιλαμβάνει λεκτικές και μη λεκτικές τεχνικές επαφής και επικοινωνίας. Είναι απαραίτητη ικανότητα σε κάθε άνθρωπο που αποζητά καλές κοινωνικές σχέσεις. Ιδιαίτερα χρήσιμη σε συμβούλους δημοσίων σχέσεων, πολιτικούς, δημόσια πρόσωπα κ.τ.λ.
7. Κιναισθητική Νοημοσύνη – Motion Intelligence: Η κιναισθητική νοημοσύνη είναι η ικανότητα παρατήρησης, καταγραφής και εκτέλεσης μιας σειράς κινήσεων ή και άλλων σωματικών εκφράσεων. Αποτελεί βασική νοημοσύνη για κάθε χορευτή, αθλητή, ηθοποιό, χειρωνακτικό τεχνικό κ.τ.λ.

 

8. Λεκτική Νοημοσύνη – Linguistic Intelligence: Η λεκτική νοημοσύνη είναι μία σειρά από ικανότητες που σχετίζονται με την ικανότητα εκμάθησης, αντίληψης, κατανόησης και χρήσης (προφορικής ή γραπτής) της γλώσσας, είτε αφορά την μητρική μας είτε ξένες. Υλικός φορέας της νοημοσύνης αυτής στο κεντρικό μας νευρικό σύστημα είναι το αριστερό μας ημισφαίριο. Είναι βασική νοημοσύνη για κάθε συγγραφέα, ποιητή, διερμηνέα, μεταφραστή, εκπαιδευτικό και χρήστη του λόγου, γραπτού και προφορικού.
9. Χωρική Νοημοσύνη – Space Intelligence: Αποτελεί την ικανότητα να παρατηρεί, να κατανοεί, να οραματίζεται, να σκέφτεται και να δημιουργεί τρισδιάστατες εικόνες σωμάτων στο χώρο. Επίσης η ικανότητα να οραματίζεται ένα σώμα στο χώρο από άποψη προσανατολισμού. Αποτελεί ουσιώδη νοημοσύνη για κάθε αρχιτέκτονα, μηχανικό, καλλιτέχνη, οδηγό, ναυτικό κ.τ.λ. Το μέρος του κεντρικού νευρικού μας συστήματος που χρησιμοποιείται για αυτή τη νοημοσύνη βρίσκεται στο δεξιό μας ημισφαίριο.

 

10. Υπαρξιακή Νοημοσύνη – Existential Intelligence: Είναι η ευαισθησία και η ικανότητα που οδηγεί στον προβληματισμό και την δημιουργίας ερωτημάτων υπαρξιακής φύσης όπως: Από που ερχόμαστε, πού πηγαίνουμε, ποιος ο σκοπός της ζωής. Αποτελεί τη θεωρητική βάση της εσωτερικότητας, καθώς δεν ταυτίζεται απαραίτητα με την εξελικτική νοημοσύνη. Αν τα υπαρξιακά αυτά ερωτήματα είναι θεωρητικής – φιλοσοφικής φύσης, χωρίς διάθεση να εφαρμοστούν στην πρακτικότητα της κάθε μας μέρας, τότε δεν οδηγεί σε ύπαρξη ακεραιότητας, που αποτελεί προϋπόθεση για την εξέλιξη.

 

11. Ενεργειακή νοημοσύνη – Energy Intelligence: Είναι η ικανότητά μας να αντιλαμβανόμαστε καταστάσεις που ξεφεύγουν από εκείνες της κλασσικής αισθητηριακής νοημοσύνης. Η ικανότητά μας να νιώθουμε ενεργειακές ποιότητες μέσα μας και να εμβαθύνουμε στην επαφή με την πληροφορία που εμπεριέχεται σε κάθε ενεργειακή ποιότητα αποτελεί επίπεδο της συγκεκριμένης νοημοσύνης. Σημαντικό θέμα επίσης είναι η ικανότητα να διακρίνουμε τη φυσική περίπτωση νοητικής προβολής μιας πληροφορίας, από εκείνη της αυθεντικής επαφής μαζί της.

 

12. Εξελικτική νοημοσύνη – Evolutionary Intelligence: Η νοημοσύνη της εσωτερικής αλλαγής. Αποτελεί την εσωτερικότερη νοημοσύνη που μπορεί ένας άνθρωπος να αποκτήσει. Είναι ο βαθύτερος στόχος της ανθρώπινης ζωής. Βασίζεται στην ικανότητα να αμφισβητώ την πραγματικότητα στην οποία ζώ, να κάνω reality checks, και να ερμηνεύω κάθε εμπειρία της ζωής έτσι, ώστε να ανακαλύπτω τα εκπαιδευτικά μου ελλείμματα και να εργάζομαι στο εδώ και τώρα κάθε μέρα της ζωής μου ώστε να αλλάζω. Περιλαμβάνει επίσης την ηθική νοημοσύνη.

 

• Προσαρμοστική Νοημοσύνη – Adaptability Intelligence: Καθώς η διαδικασία της εξέλιξης βασίζεται στην προσαρμογή, η προσαρμοστική νοημοσύνη αποτελεί το σύνολο των ικανοτήτων μας ώστε να μπορούμε να αλλάζουμε τον εαυτό μας κάθε φορά που απαιτείται η προσαρμογή μας. Περιλαμβάνει την ικανότητά μας αφήνουμε πίσω μας κάθε τι παλιό για να μπορούμε να συνεχίσουμε στις νέες συνθήκες και να μη παραλύουμε στο φόβο του αγνώστου.
• Αυτεπιγνωσιακή νοημοσύνη – Self–Awareness Intelligence: Η συγκεκριμένη νοημοσύνη παρέχει στον άνθρωπο την ικανότητα να στρέφεται στο εσωτερικό του εαυτού του, να αναγνωρίζει τις αθέατες πλευρές της προσωπικότητάς του και να κατανοεί και να αποδέχεται τον εαυτό του. Απαιτεί δεξιότητες αυτοσυγκέντρωσης, ενδοσκόπησης και αυτοπαρατήρησης.

 

• Σκιώδης νοημοσύνη – Shadow Intelligence: Καθώς η σκιά και το τραύμα αποτελεί βασικό και χρήσιμο στην εξέλιξή μας μέρος της προσωπικότητας, η ικανότητα να μπορούμε να αντιλαμβανόμαστε την ύπαρξη αυτού που περιλαμβάνει ό,τι δεν θέλουμε να αντιληφθούμε, είναι θεμελιώδης για την αυτοεπίγνωσή μας και την ανάπτυξη της εξελικτικής μας νοημοσύνης.

 

• Ηθική νοημοσύνη – Moral Intelligence: Συνδέεται με την ενσυναίσθηση και μαζί με την ενσυναίσθηση και άλλα επίπεδα νοημοσύνης, δημιουργούν την ικανότητα του να «μπαίνεις στα παπούτσια του άλλου», να νιώθεις τη δική του συχνότητα, να αποδέχεσαι το δικαίωμά του να βρίσκεται στη δική του συχνότητα και να αντιλαμβάνεσαι ότι είναι «συγγενής» σου. Αποτελεί το θεμέλιο της βίωσης της ενότητας με τους ανθρώπους και της ανάγκης να μη κάνεις στους άλλους ό,τι π.χ. δεν θέλεις να κάνουν σε σένα.

 

Δημήτρης Αναγνωστόπουλος

Από το Εγχειρίδιο Αναρχικού Εσωτερισμού της Αυτογνωσίας Full Spectrum